Het waarderen van intellectueel eigendom is specialistenwerk. Niet-specialisten hanteren vaak een aantal “kort-door-de-bocht-methodes” gebruikt die de plank flink mis kunnen slaan. In dit artikel lees je over de te hanteren waarderingsmethodiek bij het waarderen van intellectueel eigendom in combinatie met specifieke aandachtspunten waar rekening mee gehouden dient te worden.
Wat is intellectueel eigendom?
intellectueel eigendom (afgekort ‘’IE’’) IE gaat over het eigendom van rechten op unieke creaties zoals bijvoorbeeld uitvindingen, muziek, ontwikkelde software, auteursrecht, handelsnamen en domeinnamen, merkenrechten, kwekersrechten, enzovoorts. Deze IE rechten kunnen soms van rechtswege ontstaan (bijvoorbeeld in het geval van portretrecht) maar vaak is een registratie van het IE noodzakelijk om het te kunnen claimen (bijvoorbeeld het merkenregister of domeinnamenregister). Het IE betreft uiteindelijk een alleenrecht van de rechthebbende dat desgewenst geëxploiteerd kan worden ten behoeve van derden.
Waarde van IE een black box?
Er worden soms ingewikkelde of juist te eenvoudige methodes en berekeningen losgelaten om de waarde van een IE-recht te bepalen. Dat komt omdat niet iedereen raad weet met bijvoorbeeld de lange ontwikkelfase die soms noodzakelijk is voordat een vinding rendeert (denk bijvoorbeeld aan innovatieve startups) of doordat een vinding vaak als exotisch wordt bestempeld. Zo komt het veelvuldig voor dat als oplossing hiervoor de in het verleden gemaakte kosten (bijvoorbeeld ontwikkelingskosten) als basis worden gebruikt voor de waardering. Maar feitelijk zeggen in het verleden gemaakte kosten natuurlijk niets over de waarde en begint een waardering van een IE, net als de waardering van een onderneming, met een analyse van (de waarschijnlijkheid en hoogte) toekomstige netto geldstromen die aan het IE zijn te herleiden. Waarderen gaat altijd over de toekomst en nooit over het verleden.
Start bij de haalbaarheid van de kasstromen
Vragen die in het geval van IE beantwoord dienen te worden: zijn er barrières om een vinding of nieuw product te kunnen exploiteren? Staat een octrooi van een concurrent de exploitatie in de weg? Wat is de prijsvorming? En hoe vindt de toekomstige exploitatie eventueel plaats? Zijn er specifieke kosten gemoeid met het handhaven van rechten (denk aan juridische kosten) en kosten voor registratie of aanvraag van patent? Hoe lang duurt de fase voordat het IE recht geëxploiteerd kan worden? (denk bijvoorbeeld aan de jarenlange periode van klinisch onderzoek, klinische testen, registratie bij de relevante autoriteiten, etc). Al deze zaken dienen scherp in beeld te zijn voordat de waardering kan worden aangevangen. Feitelijk dient er inzicht verkregen te worden in de haalbaarheid van de gehanteerde projecties in combinatie met de bijbehorende risico’s.
Welke waarderingsmethode toe te passen bij IE?
Er zijn drie verschillende methodes die in de praktijk worden gebruikt bij het waarderen van IE-rechten.
Reguliere methode: Discounted Cashflow methode
De meest voor de hand liggende methode is de Discounted Cashflow methode (“DCF”). Bij deze methode worden de te verwachten netto geldstromen contact gemaakt tegen een (vermogens)kostenvoet om zo de economische waarde van het IE te bepalen. Nadeel van deze methode is echter dat het uitgaat van één scenario namelijk het naar inschatting van de waardeerder meest waarschijnlijke scenario. Vaak is dit scenario erg lastig te bepalen, met name in de ontwikkelingsfase. Gedurende deze ontwikkelingsfase kan en zal in veel gevallen worden bijgestuurd en ingegrepen of verdere ontwikkeling stopgezet. Het zodoende uitgaan van slechts één scenario is zodoende niet altijd passend.
Een alternatieve methode: Reële optie methode
Een alternatieve veel gebruikte methode is de Reële optie methode. Deze methode wordt gebruikt bij bijvoorbeeld medicijnontwikkeling die vaak in verschillende fases plaatsheeft waarbij in iedere fase een beslissing van doorgaan of stoppen wordt genomen. Een nadeel is dat een optiewaardering niet intuïtief, vaak als te wetenschappelijk wordt ervaren en arbitraire inschattingen van een aantal voor het model vereiste parameters behoeft.
Een alternatieve methode: De Pay-off methode
Een alternatief voor de reële optie methode is de Pay-off methode. Deze methode houdt rekening met het mogelijk tussentijds afbreken van een negatief scenario en gaat uit van drie alternatieven: een meest aannemelijk scenario, het best-case scenario en het worst-case scenario. De waarschijnlijkheid wordt ingeschat van alle drie de scenario’s. Uitkomsten zijn voorts niet “normaal” verdeeld maar scheef verdeeld. Er wordt als het ware recht gedaan aan de omstandigheid dat niet één maar meerdere uitkomsten mogelijk zijn. Door grafische weergave van de waardering kan deze begrijpelijk en intuïtief worden gemaakt voor ondernemers.
Conclusie
Hoewel ook het waarderen van IE geen raketwetenschap is, zijn er een aantal specifieke kenmerken waar rekening mee gehouden dient te worden. Daarbij dient bewust gekozen voor een waarderingsmethode die afhankelijk van de omstandigheden het meest geschikt. Pas op voor gemakkelijke oplossingen en schakel een waarderingsspecialist in op het gebied van IE om verkeerde conclusies te voorkomen.
Juli 2021
- Thema:
- Algemeen